Γράφει
Παύλος Αβραμόπουλος
Η Αυστραλία αποφάσισε να κάνει κάτι που πολλές χώρες σκέφτονται εδώ και χρόνια αλλά ποτέ δεν τόλμησαν: Να βάλει αυστηρό ηλικιακό όριο στη χρήση των social media. Με νέο νομοθετικό πλαίσιο, τα παιδιά κάτω των 14 ετών αποκλείονται πλήρως από τις πλατφόρμες, ενώ οι ηλικίες 14-16 θα χρειάζονται γονική συναίνεση.
Δεν πρόκειται για μία «τεχνική» ρύθμιση, αλλά για πολιτική απόφαση που αντιμετωπίζει τα social media ως αυτό που πραγματικά είναι: Ένας ισχυρός χώρος επιρροής με άμεσες συνέπειες στην ψυχική υγεία και την κοινωνική συμπεριφορά των νέων.
Ο πυρήνας της αυστραλιανής προσέγγισης είναι απλός: Ένα παιδί δεν μπορεί να ανταγωνιστεί την ισχύ ενός αλγορίθμου. Όπως χαρακτηριστικά έχει γράψει στον «Πολιτισμό του χρυσόψαρου» ο Μπρύνο Πατίνο, οι πλατφόρμες στηρίζονται σε μοντέλα που κυνηγούν αδιάκοπα τον χρόνο και την προσοχή μας.
Η σχέση δεν είναι ισότιμη,·είναι σχεδιασμένη ώστε ο χρήστης -και ειδικά ο ανήλικος- να χάνει. Σε αυτό προστίθεται ο καταιγισμός παραπληροφόρησης, ο διαδικτυακός εκφοβισμός και η επαφή με ακραίο περιεχόμενο, που τα τελευταία χρόνια έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζει άμεσα την ψυχική υγεία των εφήβων.
Η Αυστραλία δεν είναι η πρώτη χώρα που βλέπει τα social media μέσα από αυτό το πρίσμα, αλλά είναι η πρώτη που προχωρά τόσο αποφασιστικά. Η λογική της ρύθμισης μοιάζει περισσότερο με περιορισμούς για το αλκοόλ ή τα τυχερά παιχνίδια: Όταν μία δραστηριότητα έχει δυνητικά βλαβερές επιπτώσεις σε ανήλικους, το κράτος θεωρεί υποχρέωσή του να παρέμβει.
Η ιδιαιτερότητα εδώ είναι ότι μιλάμε για πλατφόρμες που δεν μεταδίδουν απλώς περιεχόμενο -το εξατομικεύουν, το προσαρμόζουν, το «σερβίρουν» με τρόπο ώστε να διατηρούν τον χρήστη διαρκώς ενεργό.
Το ερώτημα, όμως, δεν είναι τι κάνει η Αυστραλία. Είναι τι σηματοδοτεί για τον υπόλοιπο κόσμο. Στην Ελλάδα, όπως καταγράφουν και οι πρόσφατες τάσεις ενημέρωσης, τα social media έχουν ήδη ξεπεράσει την τηλεόραση ως κύρια πηγή πληροφόρησης των πολιτών.
Το αποτέλεσμα είναι μία γενιά που μαθαίνει τον κόσμο μέσα από ένα χρονολόγιο όπου όλα φαίνονται ισοδύναμα: Γεγονότα, γνώμες, ψέματα, διαφημίσεις. Η ευθύνη γονέων και σχολείων είναι σημαντική, αλλά συχνά δεν αρκεί όταν απέναντι υπάρχουν μηχανισμοί που λειτουργούν 24 ώρες το 24ωρο.
Η μεγάλη συζήτηση στην Ευρώπη -και στην Ελλάδα- δεν είναι αν πρέπει να απαγορευτεί το TikTok ή το Instagram στα παιδιά. Είναι αν μπορούμε να διαμορφώσουμε ένα πλαίσιο όπου η εφηβεία δεν παραδίδεται εξ ολοκλήρου στον αλγόριθμο. Κάποιοι προκρίνουν αυστηρή ρύθμιση, άλλοι τον ψηφιακό γραμματισμό.
Η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση: Χρειάζονται και κανόνες και εκπαίδευση, γιατί χωρίς τα δύο αυτά συστήματα προστασίας, η πιο εκτεθειμένη ομάδα -τα παιδιά- θα συνεχίσει να κινείται σε έναν χώρο που σχεδιάστηκε για ενήλικες και λειτουργεί με όρους αγοράς.
Η απόφαση της Αυστραλίας είναι το πρώτο ισχυρό σήμα ότι ο κόσμος αλλάζει. Και ανεξάρτητα από τη συμφωνία ή τη διαφωνία μας, η συζήτηση δεν μπορεί πια να αναβάλλεται. Η κοινωνία μας οφείλει να προστατεύει τους πιο αδύναμους και στον ψηφιακό κόσμο, αυτό ξεκινά από τους ανήλικους.