Δικαιοσύνη, ελευθερία του Τύπου, παρακολουθήσεις, ανθρώπινα δικαιώματα, μονοπώλια και καρτέλ. Αυτές οι κρίσιμες πτυχές του κράτους δικαίου βρέθηκαν στο επίκεντρο του διημέρου συνεδρίου που διοργάνωσε στη Θεσσαλονίκη ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός DEMOTRUST, σε μια περίοδο όπου η δημόσια συζήτηση γύρω από την ποιότητα των θεσμών και τα όρια της δημοκρατίας αναζωπυρώνεται στην Ελλάδα και την Ευρώπη.
Το συνέδριο επιδίωξε να απαντήσει σε ένα κεντρικό ερώτημα: Τι σημαίνει πράγματι «κράτος δικαίου» σύμφωνα με το ευρωπαϊκό παράδειγμα και ποια είναι η πραγματικά στην Ελλάδα.
Ακαδημαϊκοί, νέοι και νέες επιστήμονες, δημοσιογράφοι, δικηγόροι, οργανώσεις και πολίτες συμμετείχαν σε έναν ανοιχτό διάλογο για τις σύγχρονες προκλήσεις που απειλούν τη δημοκρατία, αλλά και για τα εργαλεία που μπορούν να τη θωρακίσουν.
Από την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης και την αντιμετώπιση της διαφθοράς, μέχρι την προστασία της ιδιωτικότητας και την ορθή λειτουργία των αγορών, οι εισηγήσεις ανέδειξαν ότι το κράτος δικαίου δεν είναι μια θεωρητική έννοια, αλλά ένα σύστημα ισορροπιών που πρέπει να προστατεύεται και να διεκδικείται καθημερινά.
Η αποστολή της DEMOTRUST μέσα από τα λόγια των ιδρυτών της
Ο Διευθύνων Σύμβουλος Φώτης Κυζάκης μιλά στο emakedonia.gr για το πώς γεννήθηκε η πρωτοβουλία και ποιο είναι το όραμά της, συνδέοντας άμεσα αυτό το συνέδριο με τον ευρύτερο στόχο ενίσχυσης της δημοκρατικής παιδείας:
«Η DEMOTRUST είναι μια κοινότητα. Δημιουργήσαμε αυτόν τον οργανισμό με ένα διττό όραμα: αφενός, να δώσουμε διέξοδο και ελπίδα στους νέους επιστήμονες που καταπιάνονται με τα ζητήματα δημοκρατίας στο πλαίσιο των πολιτικών και κοινωνικών επιστημών, και που μέχρι τώρα δεν είχαν έναν χώρο ώστε να αναπτυχθούν άμεσα. Αφετέρου, για να δημιουργήσουμε το πλαίσιο και την κοινότητα που θα αναπτύξει εκ νέου τις ιδέες της συλλογικότητας και της σημασίας που έχει η δημοκρατία, η αντιδιαφθορά και η συμπερίληψη για το κοινό μας γίγνεσθαι».
Η σύνδεση της DEMOTRUST με την ανάγκη αποκέντρωσης της δημόσιας συζήτησης γύρω από το κράτος δικαίου - μια συζήτηση που συνήθως περιορίζεται στην Αθήνα -αναδεικνύεται από τον Επιστημονικό Υπεύθυνο Αλέξανδρο Πουλάκη: «Μέσω του συνεδρίου η DEMOTRUST προσπάθησε και κατάφερε να αποκεντρώσει την γνώση και να μιλήσει για ένα θέμα που δεν συζητιέται τόσο συχνά στην Θεσσαλονίκη. Η DEMOTRUST είναι ένας χώρος έκφρασης και διεκδίκησης δικαιωμάτων και μιας καλύτερης δημοκρατίας».
«Η DEMOTRUSΤ είναι μια προσφορά στην κοινωνία. Μια όμορφη προσφορά στην κοινωνία. Είναι ένας χώρος που κάθε φωνή μπορεί και ακούγεται.», τονίζει από την πλευρά της, η Υπεύθυνη Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων Εύα Ζήση υπογραμμίζοντας τον κοινωνικό χαρακτήρα του εγχειρήματος.
Η δύναμη των εθελοντών
Το συνέδριο δεν ήταν απλώς μια επιστημονική συνάντηση αλλά μια συλλογική προσπάθεια που στηρίχθηκε σε μια μεγάλη ομάδα εθελοντών από φοιτητές και φοιτήτριες αλλά και απόφοιτους πανεπιστημίων της Θεσσαλονίκης και της Βόρειας Ελλάδας. Η ενεργή συμμετοχή τους επιβεβαιώνει ότι τα ζητήματα δημοκρατίας αγγίζουν πλέον ουσιαστικά τη νέα γενιά, η οποία διεκδικεί ρόλο στον δημόσιο διάλογο.
«Συμμετέχω στη Demotrust γιατί προωθεί έμπρακτα τη δημοκρατική συμμετοχή και διαφάνεια, ενώ το συνέδριο μου έδωσε καθαρή εικόνα για τις προκλήσεις του Κράτους Δικαίου σε Ελλάδα και Ευρώπη», εξηγεί στο emakedonia.gr ο Χριστόδουλος Αρχοντής.
Ο Κωστής Μυλωνάς βλέπει στην πρωτοβουλία ένα κάλεσμα προς την κοινωνία: «Η Demotrust για μένα είναι η προσπάθεια να ξαναθυμηθούμε ότι είμαστε πολίτες, ότι παλεύουμε για ένα κράτος που πρέπει να είναι κράτος δικαίου και μια κοινωνία που πρέπει να είναι κοινωνία ίσων ευκαιριών.»
«Στα μάτια μου, η DEMOTRUST είναι πνοή ελπίδας και αναγέννησης, μια πνοή οξυγόνου απαραίτητη για την επιβίωση σε ένα σώμα της κοινωνίας που ασφυκτιά και ασθμαίνει. Από το διήμερο συνέδριο μας κρατώ λοιπόν την επιβεβλημένη ανάγκη συζήτησης των σύγχρονων προκλήσεων του κράτους δικαίου αλλά και την επιμονή και τις έμπρακτες προσπάθειες που απαιτούνται για την προστασία των δικαιωμάτων και των ελευθεριών.» σημειώνει η Μαριλίτα Φασομυτάκη.
Τέλος, η Σοφία Ορεσίνα αναδεικνύει το στοιχείο της γνώσης και της ενημέρωσης, που συχνά λείπει από τον δημόσιο διάλογο στη χώρα: «Για μένα η DEMOTRUST αποτελεί έναν χώρο εμπιστοσύνης και ανοιχτού διαλόγου, ενώ η ίδια η εκδήλωση ήταν μια πολύτιμη ευκαιρία να ακούσω στρατηγικές προσεγγίσεις ειδικών και να ενισχύσω τη συνολική κατανόηση των βασικών τάσεων».
Όλα όσα συζητήθηκαν
Το συνέδριο πραγματοποιήθηκε με την υποστήριξη του Friedrich Ebert Stiftung, υπό την αιγίδα του Κέντρου Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου και του syntagmawatch.gr, ενώ χορηγός επικοινωνίας ήταν το ROSA.gr. Ακαδημαϊκοί, νομικοί και δημοσιογράφοι συναντήθηκαν για να απαντήσουν στα θεμελιώδη ερωτήματα που αφορούν τη λειτουργία του κράτους δικαίου, μέσα από πέντε πάνελ τα οποία άνοιξαν διαλόγους με εξαιρετικά επίκαιρο χαρακτήρα.
Στο πάνελ «Δικαιοσύνη», ο Ξενοφών Κοντιάδης, ο Κώστας Χρυσόγονος και ο Γιώργος Παπαγεωργίου συζήτησαν μεταξύ άλλων το επίμαχο ζήτημα του άρθρου 86 περί ευθύνης υπουργών. Εξέτασαν αν το ισχύον πλαίσιο συνιστά προνόμιο ασυλίας που θολώνει τη λογοδοσία ή εάν μπορούσε, με τις κατάλληλες θεσμικές παρεμβάσεις, να αποτελέσει εργαλείο εξορθολογισμού της πολιτικής ευθύνης.
Στο πάνελ για την Ελευθερία του Τύπου, ο Πέτρος Κατσάκος, ο Σταύρος Μαλιχούδης και ο Θοδωρής Χονδρόγιαννος απάντησαν στο καίριο ερώτημα: όταν μεγάλο μέρος των ΜΜΕ ανήκει σε οικονομικά, πολιτικά ή αθλητικά ισχυρά επιχειρηματικά σχήματα, πώς διασφαλίζεται στην πράξη η ανεξαρτησία της ενημέρωσης; Η συζήτηση ανέδειξε τις ευθύνες όλων: του κράτους που οφείλει να θεσπίζει σαφείς κανόνες, των δημοσιογράφων που πρέπει να υπηρετούν δεοντολογικά πρότυπα, αλλά και του κοινού, το οποίο καλείται να απαιτεί διαφάνεια και να αναγνωρίζει την αξία της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας.
Το πάνελ «Spywares: παρακολουθήσεις και ανθρώπινα δικαιώματα» με τη Μελίνα Σκόνδρα, τον Θανάση Κουκάκη και τη Μαρία Αλεξανδρή επικεντρώθηκε στα όρια των νόμιμων επισυνδέσεων. Εστίασαν στο φαινόμενο των παράνομων παρακολουθήσεων, στα κενά του θεσμικού πλαισίου και στις επιπτώσεις που έχει η χρήση κατασκοπευτικών λογισμικών στην ιδιωτικότητα, την προστασία προσωπικών δεδομένων και τη δημοκρατική λειτουργία.
Στο πάνελ «Η ευρωπαϊκή εμπειρία και η ελληνική πραγματικότητα», ο Παναγιώτης Μαντζούφας, ο Ιωσήφ Κτενίδης και ο Θανάσης Γλαβίνας τοποθετήθηκαν με αφορμή την υπόθεση του ΟΠΕΚΕΠΕ, η οποία άνοιξε το ερώτημα: μπορεί η Ελλάδα να διασφαλίσει πλήρη διαφάνεια στη διαχείριση ευρωπαϊκών πόρων χωρίς ενισχυμένο ευρωπαϊκό έλεγχο; Η συζήτηση έδειξε ότι τέτοιες υποθέσεις δοκιμάζουν την αντοχή των ελληνικών θεσμών, ενώ παράλληλα αποκαλύπτουν πόσο στενά συνδεδεμένες είναι οι Ευρωπαϊκές Αξίες με την καθημερινή διοικητική πρακτική.
Τέλος, στο πάνελ «Κράτος δικαίου, μονοπώλια και καρτέλ», ο Κοσμάς Μαρινάκης, ο Γρηγόρης Ζαρωτιάδης και ο Παναγιώτης Κορκολής εξερεύνησαν τον ρόλο του Ταμείου Ανάκαμψης στη δίκαιη ανάπτυξη. Συζήτησαν πώς θα μπορούσε το Ταμείο να λειτουργήσει ως μηχανισμός ενίσχυσης της θεσμικής διαφάνειας, αποφεύγοντας φαινόμενα συγκεντρώσεων ισχύος και προνομιακής μεταχείρισης συγκεκριμένων οικονομικών παραγόντων. Η συζήτηση ανέδειξε ότι η οικονομία και το κράτος δικαίου δεν λειτουργούν σε ξεχωριστούς κόσμους: οι στρεβλώσεις των αγορών επηρεάζουν άμεσα την ποιότητα της δημοκρατίας.
