Ηλεκτρονική ψήφος και δημοψηφίσματα, νέο εκλογικό σύστημα που καταργεί τη δεύτερη Κυριακή, σύσταση συμβουλίων νέων, που θα αποτελούνται από άτομα 17-28 ετών, ξεκαθάρισμα αρμοδιοτήτων μεταξύ Κράτους και Αυτοδιοίκησης, καθώς και αυστηρό πλαίσιο πειθαρχικού ελέγχου αιρετών, είναι ορισμένες μόνο από τις καινοτομίες που εισάγει στους Δήμους και τις Περιφέρειες ο νέος ενιαίος Κώδικας Αυτοδιοίκησης.
Πρόκειται να γίνει σύντομα νόμος του Κράτους, καθώς αναμένεται να κατατεθεί προς ψήφιση στη Βουλή στις αρχές του νέου έτους, μετά τη δημόσια διαβούλευση που θα ακολουθήσει τις γιορτές, ενώ αποτελεί το μεγάλο όραμα της κυβέρνησης για μία πιο σύγχρονη, λειτουργική και συμμετοχική Αυτοδιοίκηση.
Παρότι οι αιρετοί επιχείρησαν να… υποβαθμίσουν το ζήτημα της αλλαγή του εκλογικού νόμου που εξήγγειλε ο υπουργός Εσωτερικών, Θεόδωρος Λιβάνιος, πέρσι στο Συνέδριο της ΚΕΔΕ στη Ρόδο, σήμερα, έναν χρόνο μετά, το θέμα απασχολεί ιδιαιτέρως την Αυτοδιοίκηση, καθώς σε τρία χρόνια, συγκεκριμένα την τελευταία Κυριακή του Νοέμβρη του 2028, οι εκλογές θα διεξαχθούν με ένα διαφορετικό σύστημα.
Με μία πρώτη ματιά φαντάζει σύνθετο και δυσνόητο, γεγονός που έχει προβληματίζει τους αιρετούς, δημάρχους και περιφερειάρχες, για το πώς θα λειτουργήσει το νέο εκλογικό σύστημα, δεδομένου ότι καταργεί τη δεύτερη Κυριακή, ενώ δίνει τη δυνατότητα στους εκλογείς να ψηφίσουν δύο συνδυασμούς στο ίδιο ψηφοδέλτιο με επιτυχών εκείνον που θα λάβει ποσοστό 42% + 1 ψήφο.
Ωστόσο, οι αιρετοί εκπρόσωποι της Αυτοδιοίκησης θα έχουν τη δυνατότητα να ενημερωθούν αναλυτικά για όλα τα ζητήματα που θέτει ο Κώδικας, στο πλαίσιο της Γενικής Συνέλευσης της ΚΕΔΕ στις 17 Δεκεμβρίου, στην Αθήνα, παρουσία του κ. Λιβάνιου. Μάλιστα, ο υπουργός Εσωτερικών θα κάνει την αρχή αύριο από τη Θεσσαλονίκη στη Γενική Συνέλευση της ΠΕΔΚΜ, όπου θα παραστεί, παρουσιάζοντας τα τεύχη του Κώδικα και συζητώντας τις προτάσεις που θα κατατεθούν από δημάρχους και δημοτικούς συμβούλους 38 Δήμων της Κεντρικής Μακεδονίας.
Οι αλλαγές
Παρακάτω, η «ΜτΚ» επιχειρεί να αποκωδικοποιήσει τα δυσνόητα σημεία αναφορικά με το νέο εκλογικό σύστημα, προκειμένου να κατανοηθούν από τους πολίτες.
01.Τι αλλάζει στην εκλογή δημάρχου και περιφερειάρχη
Αλλάζει ριζικά ο τρόπος ανάδειξης δημάρχων και περιφερειαρχών, με βάση το προσχέδιο του νέου Κώδικα Αυτοδιοίκησης.
Η σημαντικότερη αλλαγή αφορά την κατάργηση του δεύτερου γύρου και την εκλογή από την πρώτη Κυριακή, εφόσον ο επικρατέστερος συνδυασμός συγκεντρώσει ποσοστό 42% + 1 ψήφο.
Με βάση το προσχέδιο, επιτυχών θεωρείται ο συνδυασμός που θα λάβει το συγκεκριμένο ποσοστό επί των έγκυρων ψηφοδελτίων, χωρίς να υπολογίζονται στο πρώτο στάδιο οι λεγόμενες «εναλλακτικές ψήφοι». Δήμαρχος ή περιφερειάρχης αναδεικνύεται αυτομάτως ο επικεφαλής του επιτυχόντος συνδυασμού.
Ο νικητής των εκλογών θα λαμβάνει τα 3/5 των εδρών του δημοτικού ή περιφερειακού συμβουλίου (περισσότερες έδρες θα κατανέμονται αναλογικά σε όσους ξεπερνούν το 60% των ψήφων στο πρώτο στάδιο καταμέτρησης), ενώ διατηρείται το 3% ως όριο εισόδου παρατάξεων σε δημοτικά και περιφερειακά συμβούλια.
Ακόμα και αν κανένας συνδυασμός δεν ξεπεράσει το ποσοστό του 42% το νέο σύστημα δεν προβλέπει επαναληπτική εκλογική διαδικασία. Αντίθετα, θεσπίζεται ένα δεύτερο στάδιο προσμέτρησης: Στο στάδιο αυτό συμμετέχουν ο πρώτος και όσοι συνδυασμοί ισοψηφήσουν στη δεύτερη θέση.
Προσμετρώνται οι «εναλλακτικές ψήφοι» από ψηφοδέλτια συνδυασμών που έμειναν εκτός δεύτερου σταδίου.
Νικητής ανακηρύσσεται όποιος συγκεντρώσει την απόλυτη ή σχετική πλειοψηφία. Αν, ωστόσο, υπάρξει νέα ισοψηφία, η διαδικασία ολοκληρώνεται με δημόσια κλήρωση από το δικαστήριο.
02. Τι είναι το δεύτερο στάδιο, όταν δεν κερδηθεί το 42%
Αν κανένας συνδυασμός δεν φτάσει το 42%, δεν γίνεται νέα ψηφοφορία, αλλά το αρμόδιο δικαστήριο ενεργοποιεί έναν μηχανισμό προσμέτρησης όπου συμμετέχουν όσοι έρχονται πρώτοι ή ισοψηφούν.
Ανάλογα με το αποτέλεσμα, στο δεύτερο στάδιο μπαίνουν είτε ο πρώτος και ο δεύτερος είτε όλοι όσοι ισοψήφησαν στην πρώτη ή δεύτερη θέση.
Στις ψήφους των υποψηφίων που συμμετέχουν στο δεύτερο στάδιο αθροίζονται οι «δεύτερες επιλογές» των ψηφοφόρων. Αυτό σημαίνει ότι οι ψηφοφόροι θα μπορούν να δηλώσουν και δεύτερη επιλογή συνδυασμού στο ψηφοδέλτιο.
Αυτές οι ψήφοι ενεργοποιούνται μόνο εάν ο πρώτος γύρος δεν βγάλει νικητή. Μάλιστα, ο εκλογέας δεν ψηφίζει δύο φορές, απλώς η δεύτερη επιλογή λειτουργεί ως «συμπλήρωμα» για να αναδειχθεί πλειοψηφικός συνδυασμός.
Αν προκύψει νέα ισοψηφία το δικαστήριο διενεργεί δημόσια κλήρωση.
03. Τι πρέπει να γνωρίζουν οι ψηφοφόροι
Για πρώτη φορά, στις εκλογές του 2028 για δήμαρχο και περιφερειάρχη, ο ψηφοφόρος θα πρέπει να σκεφτεί προσεκτικά τη δεύτερη επιλογή του, καθώς θα είναι καθοριστική για το αποτέλεσμα.
Δεν θα χρειαστεί να ξαναψηφίσει σε δεύτερο γύρο, που σημαίνει λιγότερη ταλαιπωρία και έξοδα για το Κράτος, αφού θα ξαναστηθούν κάλπες και δεν θα επιστρατευτεί προσωπικό.
Σε κάθε περίπτωση, το υπουργείο Εσωτερικών θα ολοκληρώσει άμεσα τη διαδικασία συμπλήρωσης των τελικών άρθρων για τον εκλογικό νόμο, τα οικονομικά της Αυτοδιοίκησης και τα Νομικά Πρόσωπα, ενώ θα δώσει περαιτέρω διευκρινίσεις για το συνολικό πλαίσιο λειτουργίας της Αυτοδιοίκησης.
04. Τα μέλη στα νέα δημοτικά και περιφερειακά συμβούλια
Σημαντικές αλλαγές, όμως, φέρνει ο Κώδικας Αυτοδιοίκησης και στον αριθμό των μελών των δημοτικών και περιφερειακών συμβουλίων, καθορίζοντας με ακρίβεια το μέγεθος κάθε συμβουλίου ανάλογα με τον πληθυσμό του εκάστοτε Δήμου ή Περιφέρειας.
Το άρθρο 59 του Κώδικα καθορίζει την αναλογική κατανομή εδρών:
- Ο επιτυχών συνδυασμός που συγκεντρώνει έως 60% των έγκυρων ψήφων, εκλέγει τα 3/5 των εδρών του συμβουλίου.
Τα άλλα 2/5 των εδρών κατανέμονται στους υπόλοιπους συνδυασμούς που έλαβαν τουλάχιστον μία έδρα.
Ο αριθμός των δημοτικών συμβούλων
α) Στα δημοτικά συμβούλια που αποτελούνται από 13 μέλη, οκτώ και πέντε έδρες, αντίστοιχα.
β) Στα δημοτικά συμβούλια που αποτελούνται από 15 μέλη, εννέα και έξι έδρες, αντίστοιχα.
γ) Στα δημοτικά συμβούλια που αποτελούνται από 19 μέλη, 11 και οκτώ έδρες, αντίστοιχα.
δ) Στα δημοτικά συμβούλια που αποτελούνται από 25 μέλη, 15 και δέκα έδρες, αντίστοιχα.
ε) Στα δημοτικά συμβούλια που αποτελούνται από 29 μέλη, 17 και 12 έδρες, αντίστοιχα.
στ) Στα δημοτικά συμβούλια που αποτελούνται από 35 μέλη, 21 και 14 έδρες, αντίστοιχα.
ζ) Στα δημοτικά συμβούλια που αποτελούνται από 39 μέλη, 23 και 16 έδρες, αντίστοιχα.
η) Στα δημοτικά συμβούλια που αποτελούνται από 43 μέλη, 26 και 17 έδρες, αντίστοιχα.
Τα μέλη των περιφερειακών συμβουλίων
Στο ίδιο πλαίσιο, ο Κώδικας καθορίζει και τον αριθμό των μελών των περιφερειακών συμβουλίων. Ειδική αναφορά γίνεται για την Περιφέρεια Αττικής, η οποία θα αποτελείται από 85 μέλη σύμφωνα με το άρθρο 35 του Κώδικα.
* Στα περιφερειακά συμβούλια που αποτελούνται από 35 μέλη, 21 και 14 έδρες, αντίστοιχα.
* Στα περιφερειακά συμβούλια που αποτελούνται από 45 μέλη, 27 και 18 έδρες, αντίστοιχα.
* Στα περιφερειακά συμβούλια που αποτελούνται από 61 μέλη, 37 και 24 έδρες, αντίστοιχα.
* Στο περιφερειακό συμβούλιο της Περιφέρειας Αττικής που αποτελείται από 85 μέλη, 51 και 34 έδρες, αντίστοιχα.
Με αυτόν τον τρόπο, ο Κώδικας διασφαλίζει σταθερή πλειοψηφία για τον νικητή αλλά και αναλογική εκπροσώπηση για τους υπόλοιπους συνδυασμούς, δίνοντας ισχυρά εργαλεία διακυβέρνησης αλλά και δημοκρατική ισορροπία.
05. Ψήφος από το κινητό
Από τις ερχόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές θα δοθεί η δυνατότητα της ηλεκτρονικής ψηφοφορίας. Είναι μία ακόμα σημαντική αλλαγή και αφορά τη δυνατότητα κάθε εκλογέα να ψηφίζει ηλεκτρονικά για δήμαρχο, δημοτικό συμβούλιο, περιφερειάρχη και περιφερειακό συμβούλιο.
Όπως περιγράφεται στον Κώδικα, «όποιος εκλογέας θέλει, μπορεί να ασκήσει το εκλογικό του δικαίωμα μέσω ηλεκτρονικής εφαρμογής». Η ψήφιση του Κώδικα στις αρχές του 2026 σημαίνει στην πράξη ότι το νέο μοντέλο θα εφαρμοστεί από τις αμέσως επόμενες αυτοδιοικητικές εκλογές, πράγμα το οποίο εκ των πραγμάτων θα αλλάξει και τη στρατηγική των υποψηφίων.
Η διαδικασία θυμίζει το μοντέλο της επιστολικής ψήφου:
- Θα ανοίξει ειδική πύλη αιτήσεων, όπου ο πολίτης θα εγγράφεται χωρίς επιπλέον προϋποθέσεις.
- Την ημέρα των εκλογών, από τις 07:00 έως τις 19:00, ο ψηφοφόρος θα λαμβάνει ειδικό e-mail με σύνδεσμο προς μία ασφαλή ηλεκτρονική ιστοσελίδα.
- Εκεί θα εισέρχεται μέσω του κινητού τηλεφώνου του, θα επιλέγει υποψήφιους και θα καταθέτει την ψήφο του, η οποία θα καταμετρηθεί κανονικά το ίδιο βράδυ.
- Για τη διασφάλιση του αδιάβλητου προβλέπεται εφορευτική Επιτροπή υψηλού κύρους, ενώ θα εφαρμοστούν αυξημένα πρωτόκολλα ασφαλείας, ώστε να αποτραπεί κάθε κακόπιστη χρήση του συστήματος.
Οι προϋποθέσεις
Οι προϋποθέσεις για την ηλεκτρονική ψήφο είναι ο πολίτης να είναι εγγεγραμμένος σε εκλογικό κατάλογο και να ταυτοποιηθεί το κινητό και η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου όπου θα αποσταλεί το συνοδευτικό υλικό. Με τον κωδικό επαλήθευσης μίας χρήσης ο πολίτης θα μπορεί να ψηφίζει ηλεκτρονικά για δήμαρχο, περιφερειάρχη, δημοτικούς και περιφερειακούς συμβούλους.
Μάλιστα, το γεγονός ότι δεν υπάρχουν εκλογικά τμήματα ετεροδημοτών για τις αυτοδιοικητές εκλογές είναι και ένας από τους λόγους που θα υλοποιηθεί η εν λόγω μεταρρύθμιση, όπως επίσης και η αύξηση της συμμετοχής.
Το μέτρο της ηλεκτρονικής ψήφου είναι προαιρετικό, αλλά έχει όλες τις απαραίτητες δικλείδες ασφαλείας, προκειμένου να συγκεντρώσει τρία βασικά χαρακτηριστικά μίας ψήφου: Τη μυστικότητα, τη μοναδικότητα και την εγκυρότητά της.
06. Ηλεκτρονικά δημοψηφίσματα
Άλλη μία νέα εφαρμογή θα είναι και εκείνη των ηλεκτρονικών δημοψηφισμάτων για θέματα που αφορούν αποκλειστικά αρμοδιότητες του εκάστοτε Δήμου.
Το ηλεκτρονικό δημοψήφισμα θα γίνεται μία φορά τον χρόνο για κάποιο ζήτημα και θα εγκρίνεται από το δημοτικό συμβούλιο, με το αποτέλεσμα να είναι συμβουλευτικό και όχι δεσμευτικό. Αν π.χ. ο Δήμος Θεσσαλονίκης αποφασίσει να προκηρύξει ένα δημοψήφισμα για ένα κομμάτι της αρμοδιότητάς του, όλοι οι εκλογείς θα λάβουν οδηγίες σχετικά με το πώς θα μπορούν ηλεκτρονικά να ψηφίσουν.
Για να θεωρηθεί έγκυρο το δημοψήφισμα, θα πρέπει να υπάρχει συμμετοχή 30% των εκλογέων. Ο νόμος θα ψηφιστεί μέσα στον Φεβρουάριο και από το φθινόπωρο του 2026 θα έχει κάθε Δήμος τη δυνατότητα να θέτει ερωτήματα στους πολίτες.
Αυστηρότερο πλαίσιο για την έκπτωση και αργία αιρετών
Ο νέος Κώδικας, όμως, φέρνει και ένα νέο, πιο οργανωμένο και αυστηρό πλαίσιο για τον πειθαρχικό έλεγχο των αιρετών στην Τοπική Αυτοδιοίκηση που θεσπίζεται με συγκεκριμένα άρθρα.
Στο επίκεντρο, βρίσκεται η σύσταση της Υπηρεσίας Γενικής Εποπτείας Νομιμότητας ΟΤΑ, η οποία θα έχει καίριο ρόλο στον έλεγχο των δημάρχων, περιφερειαρχών και όλων των αιρετών οργάνων.
Στο υπουργείο Εσωτερικών δημιουργείται αυτοτελής υπηρεσία με έδρα την Αθήνα και την ονομασία: «Υπηρεσία Γενικής Εποπτείας Νομιμότητας Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης».
Οι αρμοδιότητές της θα είναι: Έλεγχος νομιμότητας πράξεων και παραλείψεων αιρετών οργάνων, πειθαρχικός έλεγχος και επιβολή διοικητικών μέτρων έκπτωσης και αργίας, πρόταση και εισήγηση για παύση αιρετών, όπου απαιτείται και έλεγχος οργάνων διοίκησης όλων των Νομικών Προσώπων Δήμων και Περιφερειών.
Πότε ένας αιρετός χάνει το αξίωμά του
Το άρθρο Ρ+62 προβλέπει αυτόματη έκπτωση αιρετών από το αξίωμα στην περίπτωση:
*Αυτοδίκαιης έκπτωσης.
*Τελεσίδικης απόφασης δικαστικής συμπαράστασης.
*Αμετάκλητης καταδικαστικής απόφασης με παρεπόμενη ποινή αποστέρησης δημόσιας ή αυτοδιοικητικής θέσης.
*Αμετάκλητης καταδίκης για σοβαρά αδικήματα, όπως: Δωροδοκία, εκβίαση, κλοπή, υπεξαίρεση, απιστία, απάτη, πλαστογραφία, ψευδή βεβαίωση, παραχάραξη, εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας, εμπορία ανθρώπων, συμμετοχή σε εγκληματική ή τρομοκρατική οργάνωση.
Το μέτρο της αργίας
Το άρθρο Ρ+64 καθορίζει τις περιπτώσεις όπου ένας αιρετός τίθεται σε αργία:
*Τελεσίδικη καταδικαστική απόφαση για συγκεκριμένα πλημμελήματα.
*Καταδίκη σε πρώτο βαθμό για κακούργημα.
*Αμετάκλητη παραπομπή για κακούργημα, αν έχει επιβληθεί προσωρινή κράτηση.
Η αργία αίρεται αυτοδικαίως, αν ο αιρετός αθωωθεί (πρωτόδικα, τελεσίδικα ή αμετάκλητα, ανάλογα με την περίπτωση).
Παύση αιρετών
Το άρθρο Ρ+67 προβλέπει ότι αιρετοί μπορούν να παυθούν:
*Για σοβαρούς λόγους δημοσίου συμφέροντος ή αν δεν μπορούν να εκτελέσουν τα καθήκοντά τους για λόγους υγείας.
Η διαδικασία παύσης γίνεται με απόφαση του υπουργού Εσωτερικών, μετά από εισηγητική έκθεση του Γενικού Επόπτη και σύμφωνη γνώμη του αρμόδιου πειθαρχικού συμβουλίου.
Η ίδια διαδικασία επιτρέπει και τη διάλυση δημοτικών ή περιφερειακών συμβουλίων, οδηγώντας σε νέες εκλογές.
*Δημοσιεύθηκε στη «ΜτΚ» στις 07.12.2025
